دورۀ جامع هنر مجسمه‌سازی

• مبانی انتقادی کمپوزیسیون

کمپوزیسیون زبان تخصصیِ هنر است. رمزگانی ویژه که برای ادراک و فهم ساختارهای هنری بر پایۀ فرم آن‌ها ایجاد شده است. یادگیریِ این زبان به‌مثابۀ یک زبان، از مهم‌ترین اولویت‌های سواد تحلیلیِ هنر است و سوادِ تحلیلیِ هنر اولین قدم در راه هنرمندی واقعی شدن است. مبانی انتقادیِ کمپوزیسیون، مسیر درست اندیشیدن به مبانیِ هنرهای تجسمی و صدالبته درک دقیق حجم برای شروع هنر مجسمه‌سازی است. در کارگاه مبانیِ انتقادی کمپوزیسیون در آکادمی حیرت این مبناها از ریشه‌ای‌ترین وجوه سیّال و مبتنی بر اندیشه‌شان بازخوانی می‌شوند تا یکی از مهم‌ترین پایه‌های مفغول‌ماندۀ سواد هنری با تمام قدرت خود از نو به مرکز فهم ساختاری هنر بازگردانده شود و شالوده‌ای مستحکم بر مسیر یادگیریِ هنر مجسمه‌سازی شود.

• عملی 1 (طراحی پایه 1 و درک حجم)

در کارگاه عملی یک به صورت تخصصی و عملی به آغاز مسیر شناخت و ساخت حجم خواهیم پرداخت. تمرین مباحث پایۀ کمپوزیسیون و ساختارنشانه‌سازی با انواع حجم‌های هندسی و ارگانیک، درک رفتار حجم‌ها به صورت مستقل و در ترکیب با یکدیگر، شیوه‌های آماده‌سازی متریال اولیۀ حجم‌سازی، آشنایی کاربردی با ابزارهای شکل‌دهی و… در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت حجم با متریال‌های ساده دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد. همچنین در این کارگاه مسیر بسیار حیاتیِ یادگیریِ طراحی از سطح پایه آغاز خواهد شد.

• عملی 2 (طراحی پایه 2 و مدل‌سازی 1)

در کارگاه عملی دو در کنار ادامۀ آموزش طراحی سطح پایه، به صورت تخصصی به امر مهم مدل‌سازی‌های غیربازنمایانه خواهیم پرداخت. انواع مدل‌سازی غیربازنمایانه، متریال‌های اصلی و فرعیِ آن، آشنایی کاربردی با ابزارهای مدل‌سازی، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ مدل‌ها و… در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت مدل‌هایی با متریال مختلف دست خواهد زد.

• تاریخ تحلیلیِ هنر ایران و جهان

معمولا بزرگترین اشتباه هنرآموزان و هنرجویان و برخی هنرمندان در فضاهای آموزشی و پرورشی این بوده است که در مطالعات خود می‌کوشند فهم عمیق هنر را در فلسفه و علوم انسانی و نقد و نظریه‌ها بیابند و سواد هنری را از آرا و اندیشه‌های دانشمندان و نظریه‌پردازان و فیلسوفان دریابند. در سودمندیِ این‌ها هیچ شکی وجود ندارد اما باید دانست که این امری ثانوی است. آنچه مسلّم است آنکه درک و فهم عمیق از هنر را باید از درونِ جهان هنر و به عنوان تخصصی مستقل به نام «هنر» دریافت. و جهان هنر، جمع آثار هنری است در طول تاریخ بشری و هنرمندان بزرگ تاریخ‌، بزرگترین مرجع سواد هنری هستند.

هنر برای هنرمندان و هنرآموزان در طول تاریخ همیشه وجهی تئوریک و نظری داشته و وجهی عملی. در هر دوره‌ای گاه هنرمندی وجوه نظری‌اش را جز در اثرش هم تبیین کرده و هنرمندی دیگر در بیان نظراتش در باب هنر تنها به ارائۀ اثرش اکتفا کرده و کشف نظراتش را به مخاطبین تحلیلگرش سپرده است. وجود این دو وجه در تمام دوران‌ها بدیهی است. امری که در رنسانس تحت شعار “وحدت نظریه و عمل” صورت‌بندی قطعی شد.

منظور از نظرات هنرمندان در باب هنر، آن دسته از تئوری‌هایی است که خود هنرمندان بیان کرده‌اند (و نه فلاسفه و اندیشمندان علوم انسانی). تئوری‌هایی برآمده از اندیشه‌های عظیم هنرمندان بزرگ تاریخ. اندیشه‌هایی با وجوه زیبایی‌شناختیِ اصیل که یا مستقیما به سخن درآمده‌اند و یا به چگونگی ایجاد ساختار و فرم هنری مد نظر آن هنرمند انجامیده و منجر به اثر وی شده‌اند. تحلیلِ چگونگیِ رسیدن به این دید فردی که راهنمای اصلی هر هنرمند در فهم و درک چگونگی خلق اثر هنری‌اش بوده، بزرگترین چالش پیشِ روی هنرجو و هنرمند عصر حاضر است. حال چگونه باید با این چالش مواجه شد؟

تکنیک‌ها و ابزارها و الگوهای ساختاری و دانش‌های کمپوزیسیونی و امکانات و محدودیت‌های کلّیِ هر قالب هنری را می‌توان از طریق آموزش(خواه مستقیم از خود هنرمندان دیگر به عنوان مدرّس و خواه غیرمستقیم از طریق آثارشان) درک و دریافت کرد و با تکرار و تمرین آموخت. می‌توان از کارگاه‌های آموزشی بهره برد و یا از کتاب‌های آموزشی که به‌وفور یافت می‌شوند. و یا از طریق رجوع مستقیم به خود آثار اصیل و تجزیه و تحلیل آن ها، که موثرترین و عمیق‌ترین روش است.

مطالعات نظری موردنیاز هر هنرجو نیز به‌طور‌کل یا در زمینۀ نفس هنر و آثار هنری است، یا علوم بشری اعم از علوم محض و علوم انسانی و حتی علوم تجربی و یا فلسفه در معنای عام و کلی و گسترده‌اش. همچنین است الهیات و دین و مذهب در همان معنای گسترده و کلی. فرصت بحث در تمام این چهار مورد نیست اما بدیهی است که مورد اول(نفس هنر و آثار هنری) مهم‌ترین برای یک هنرمند است. درواقع همین بخش منجر به ایجاد سواد هنری به‌طور‌خاص خواهد شد. ما قبل از هر مطالعۀ دیگری نیاز داریم بدانیم که داریم دقیقا چه کاری انجام می‌دهیم و اصلا هنر فارغ از تعابیر ساده و عامیانه‌اش چیست و هنر نامیدن یک شئ یا کنش به چه معنی است. هیچ‌کس بهتر از خود هنرمندان در طول تاریخ به این پرسش، با تنوعات بی‌شمار پاسخ نداده است و برای ما معتبرترین پاسخ‌ها، پاسخ خود هنرمندان است. هنرمندان همان‌طور که در ابتدا گفتیم، در موارد کم‌شماری، وجوه نظریشان را جز در آثارشان هم تبیین کرده‌اند اما اغلب تنها به ارائۀ آثار اصیلشان اکتفا کرده اند که از لحاظ فرم و ساختار و کمپوزیسیون، چکیده و نتیجۀ مجموع نظراتشان بوده است.

اینجاست که اولویت اول و مهم‌ترین بخش مطالعه، تاریخ تحلیلیِ هنر است. تاریخ هنر یعنی تاریخ تلاش هنرمندان برجستۀ تمام دوران‌ها برای حل مسائل اندیشگانی و احساسی و روانی‌ و زیبایی‌شناختی و درنهایت ساختاری و فرمال هنریشان به‌عنوان یک هنرمند؛ و یک انسان. منابع مطالعاتی تاریخ هنر بسیار زیاد و گسترده‌اند و کاملا دردسترس. اما متاسفانه این منابع به‌خودی‌خود جنبۀ انتقادی نداشته و در شکلی ساده‌انگارانه مبدل به آگاهی‌هایی صرفا محض‌اطلاع و یا نهایتا حفظ‌کردن شده‌اند و مطالعۀ تحلیلی‌شان در فضاهای آکادمیک ایران نیز کاملا ناممکن شده است. مطالعۀ تحلیلی نیز چندان سهل نیست و نیاز به یادگیریِ انبوهی مهارت‌های مشاهده و استنباط و استدلال و برخی پایه‌های دانشیِ قبلی مثل تحلیل کمپوزیسیون و مردم‌شناسی و تاریخ و نشانه‌شناسی و… دارد. بی‌شک وجود یک مدرس راهنمای متخصص در این زمینه بسیار راهگشا است. کسی که به جای تکرار مطالب کتاب‌های مرجع و یا انتقال دانسته‌ها و فهم‌ها، مسیر شخصیِ دانستن و فهمیدن را برای هنرآموز مهیا کند.

این دقیقا برنامه و استراتژی ما در کل آکادمی حیرت است.

تجربۀ سیزده‌سالۀ ما در آموزش و پرورش هنر و ادبیات به ما اثبات کرده که ضعف اصلی هنرجویان و هنرمندان، تا حدود زیادی ناشی از ضعف دیدگاه‌های بنیادی آن‌ها در ارتباط با هنر به‌مثابه اندیشه و فعالیت اندیشگانی‌هنری است. البته معضل بزرگ‌تر آنکه افراد از این ضعف خود اطلاع دقیقی نیز ندارند. اگر بخواهم شفاف‌تر بگویم، مشکل اصلی در درک اهداف و چیستی هنر است و هنرمندان جوان اغلب بدون حل این مسئله یا بی‌توجه به آن، به سراغ مسئلۀ ثانویۀ چگونگی هنر می‌روند. و البته به‌مرور کل هنر را همین تصور می‌کنند . بعدتر متعجب‌اند که چرا هرگز هنرشان همچون هنرهای بزرگ اصیل تاریخ هنر نیست.

هنرمند تا نداند هنر چیست، نخواهد دانست که زمینۀ هنریِ تخصصی‌اش به‌عنوان یک هنر چیست و تا این زمینه را درنیابد، هرگز به عمق مسئلۀ چگونگی هنر نیز پی نخواهد برد. و در پی آن نمی تواند درک درستی از فرم و ساختار هنری داشته باشد و بی‌گمان جز تکرار چیزهایی که پیش‌تر هم بوده‌اند، کار بیشتری از او ساخته نخواهد بود. این خود بزرگترین مانع بر سر جریان خلاقانۀ تالیف و خلق هنری است. اثری که من خلق می‌کنم، چرا اینگونه است؟ چرا اینگونه می‌سازم و نه به گونه‌ای دیگر؟ به چه گونه‌هایی تابه‌حال اثر خلق شده؟ اثر من تا چه حد خلاقانه و تا چه حد تقلیدی ناخودآگاه است؟ متاسفانه نامناسب‌ترین مسیر برای آغازِ یافتن پاسخ این پرسش‌ها، علوم انسانی و فلسفه است. جایی که هنرمند، خلاقیت شخصیِ خود را پیش از شکل‌گرفتن، به محاق نظریات ارزشمند دیگران می‌برد. بدیهی است برای درک موقعیت حالِ حاضرِ هر امر و پدیده‌ای، پیش از هر چیز نیازمند مطالعۀ انتقادی و عمیق و تحلیلیِ تاریخ آن هستیم. حتی پیش از مطالعۀ فلسفۀ آن امر یا پدیده. تا ندانیم مسیری که اکنون ما در آنیم، از کجا و چطور شروع شده و به پیش آمده، نخواهیم توانست روبه‌جلو حرکت کنیم؛ چراکه درکی از موقعیتی که در آن قرار گرفته‌ایم نخواهیم داشت. برای شناخت عمیق و دقیق هنر هیچ چاره‌ای جز شناخت تحلیلیِ تاریخ هنر نداریم. چیزی که تنها با مطالۀ کتاب‌های مرجع و نظرات دیگران، به دست نخواهد آمد. 

کارگاه مفصل آموزشیِ یک‌سالۀ تاریخ تحلیلی هنر ایران و جهان، به رفع این مشکل می‌پردازد.

• عملی 3 (طراحی پایه 3 و قالب‌گیری 1)

در کارگاه عملی سه با ادامۀ طراحی پایه، به صورت تخصصی به امر مهم قالب‌گیری خواهیم پرداخت. انواع قالب‌های سادۀ آلژیناتی و گچی و سیلیکونی، متریال‌های اصلی و فرعیِ قالب‌گیری، آشنایی کاربردی با ابزارهای قالب‌گیری، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ قالب‌ها، تکنیک‌های اصلیِ قالب‌گیری و… در این کارگاه نیز هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در قالب‌گیری با متریال و تکنیک‌های مختلف دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.

• عملی 4 (طراحی پایه 4 و مدل‌سازی 2)

در کارگاه عملی چهار با به پایان رساندن طراحی سطح پایه، به صورت تخصصی به ادامۀ تکنیک‌های مدل‌سازی با تاکید بر مدل‌های بازنمایانه خواهیم پرداخت. انواع مدل‌سازی بازنمایانه، متریال‌های اصلی و فرعیِ آن، آشنایی کاربردی با ابزارهای مدل‌سازی بازنمایانه، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ مدل‌ها، آشنایی عمومی با نرم‌افزارهای مدل‌سازی و پرینتر سه‌بعدی و…

• مبانی انتقادی نشانه‌شناسی

نشانه‌شناسی بی‌شک امروزه به مهم‌ترین و مرتبط‌ترین علم در حیطۀ درک و فهم و سواد تخصصیِ هنر مبدّل شده است. دانش چگونگیِ معناداریِ چیزها در فرایندهای پیچیدۀ دلالتی. دانشی که به درک چرایی و چگونگیِ معناداری فرم‌ها می‌پردازد. در دانشی که به گفتۀ سوسور: «شئ مقدم‌ترین بخش یک مطالعه است»، بی‌شک انبوهی جریانات مطالعاتیِ عمیق و البته الزامی در ارتباط فرم و ساختار پدیدار می‌شود. طی صد سال گذشته نشانه‌شناسی مکمل بی‌بدیل و اصلیِ مبانیِ انتقادی کمپوزیسیون در هرگونه سواد هنری شده است. بی‌اغراق بدون سواد پایۀ نشانه‌شناسی در رویکرد انتقادیِ آن، فهم راستین و بی‌تحریفِ بزرگترین بخش‌های هنرهای عالی جهان در قرن بیستم و بیست‌ویکم ناممکن خواهد بود.غراق، بدون تجهیز به سواد پایۀ نشانه‌شناسی

در کارگاه مبانیِ انتقادی نشانه‌شناسی طبق رویکرد اصلی آکادمی حیرت (دوری از قواعد و اصول و نزدیکی به ریشه‌‌ها و دلایل و مسئله‌مند کردن موضوعات) به این پیش‌نیاز ضروریِ تمامیِ تخصص‌های هنری پرداخته خواهد شد. جایی که اندیشه و فرم و ساختار، هرسه یک چیز خواهند بود.

• عملی 5 (طراحی متوسط 1 و قالب‌گیری 2)

در کارگاه عملی پنج هم‌زمان با ورود به سطح متوسط طراحی، قالب‌گیری را ادامه خواهیم داد. قالب‌های پیچیده‌تر گچی و فایبرگلاس و سرامیکی، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ این قالب‌ها، تکنیک‌های اصلیِ آن‌ها و… در این کارگاه عملی نیز هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در قالب‌گیری با متریال و تکنیک‌های مختلف دست خواهد زد.

• عملی 6 (طراحی متوسط2 و ریخته‌گری)

در کارگاه عملی شش همراه با ادامۀ طراحی سطح متوسط، به صورت تخصصی به امر مهم ریخته‌گری خواهیم پرداخت. آشنایی با انواع تکنیک‌های ریخته‌گری سرد و گرم، متریال‌های اصلی و فرعیِ ریخته‌گری، آشنایی کاربردی با ابزارهای ریخته‌گری، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ مذاب‌ها و… در این کارگاه عملی نیز هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ریخته‌گری با متریال و تکنیک‌های مختلف دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.

• عملی 7 (طراحی متوسط 3 و خاک 1)

در کارگاه عملی هفت همراه با ادامۀ طراحی سطح متوسط، به صورت تخصصی به کار با متریال خاک خواهیم پرداخت. انواع خاک، شیوه‌های آماده‌سازی، آشنایی کاربردی با ابزارهای شکل‌دهی، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ گِل، مدل‌سازی با گِل، فرایند خشک شدن و… در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت آثاری با متریال خاک دست خواهد زد.

• عملی 8 (طراحی متوسط 4 و خاک 2)

در کارگاه عملی هشت طراحی سطح متوسط به پایان خواهد رسید. همچنین به کار عملیِ تخصصی با متریال خاک ادامه خواهیم داد و مراحل تثبیت و پخت و لعاب را به پایان خواهیم رساند. در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت آثاری با متریال خاک دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.

12-شخصی‌سازیِ مولفه‌های سبک

پس از طرح و حل مبانیِ مهم اندیشگانی و فرمال تاریخی‌تحلیلیِ هنر در بخش اول، به سراغ بخش دوم می‌رویم تا اکنون با فهم کسب‌شده به بررسیِ دقیق‌تر مهم‌ترین مولفه‌های بنیادیِ سبکی در هنر بپردازیم و به صورت تئوریک و عملی بتوانیم به ریشه‌ای‌ترین تصمیم‌گیری‌های فرمال و ساختاری و اندیشگانیِ شخصیِ خود در هنر برسیم. در این بخش طی 48 جلسه تئوری و عملی، ده مولفۀ اساسی و بنیادین سبک در هنر بحث می‌شود و پایه‌های شخصی‌سازی این مولفه‌ها در هنرآموز نهاده می‌شود. طبیعتا این بخش برای هر فرد هنرجو به گونه‌ای متفاوت رخ خواهد داد. همچنین طی دو پروژۀ عملی برای هر هنرجو در طول این دوره، تمامیِ مباحث نظری زیر نظر استاد دوره به سنجش عملی گذاشته خواهند شد.

مولفه‌های ده‌گانۀ مطرح در این دوره: کارکرد و قصد هنریِ اشیا، بازنمایی، اکسپرسیون، دلالت، کمپوزیسیون، تزئین، متریال، تن و عمل تن در خلق، ابزار و تکنولوژی، مسائل عرضه و ارائه و نمایش اثر.

ازآنجاکه سطح عالیِ این دوره از پیچیدگی‌ها و جزئیات عملی بسیاری برخوردار است، امکان شرح نوشتاریِ بیشتری برای آن در اینجا وجود ندارد. اما در صورت نیاز در این زمینه می‌توانید با مشاورین و مدرّسان حیرت تماس گرفته و مستقیم از مشاورۀ آن‌ها بهره‌مند شوید.

13-عملی 9 (طراحی عالی 1 و چوب و سنگ)

در کارگاه عملی نه با آغاز آخرین مرحلۀ آموزش طراحی، به صورت تخصصی به کار با متریال‌های چوب و سنگ خواهیم پرداخت. انواع چوب و سنگ، شیوه‌های آماده‌سازی، آشنایی کاربردی با ابزارهای دستی و الکترونیکی، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ چوب و سنگ و… در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت آثاری با متریال چوب یا سنگ دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.

14-عملی 10 (طراحی عالی 2 و فلز)

در کارگاه عملی ده با پایان آموزش طراحی، به صورت تخصصی به کار با متریال‌های فلزی خواهیم پرداخت. انواع فلز، شیوه‌های آماده‌سازی، آشنایی کاربردی با ابزارهای شکل‌دهی و انواع اتصال، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ فلز، روش‌های اساسیِ ریخته‌گری و مونتاژکاری و جوش فلزات و… در این کارگاه عملی هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت آثاری با متریال فلز دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.

15-عملی 11 (مونتاژ و پلاستیک و ترکیب مواد)

در کارگاه عملی یازده به صورت تخصصی به کار با متریال‌های پلاستیکی و سنتتیک خواهیم پرداخت. انواع پلاستیک، شیوه‌های آماده‌سازی، آشنایی کاربردی با ابزارهای شکل‌دهی، خصوصیات فیزیکی و رفتار متریالیِ پلاستیک، روش‌های کاهشی و افزایشی و مونتاژکاریِ پلاستیک و… در این کارگاه همچنین به تجربیاتی در مونتاژ و ترکیب مواد نیز پرداخته خواهد شد. در این کارگاه عملی نیز هنرجو زیر نظر استاد به مجموعه‌ای تجربیات فردی در ساخت آثاری با ترکیب مواد دست زده و در انتها یک اثر پایان‌دوره ارائه می‌دهد.